در ایران زندانیانی سیاسی و عقیدتی وجود دارند که بیش از دو دهه از عمر خود را پشت میله‌های زندان سپری کرده‌اند. نگرانی اصلی خبرگزاری هرانا فراموش‌شدن این افراد در میان اخبار روزمره و چرخه‌های رسانه‌ای کوتاه‌مدت است. به همین دلیل، این خبرگزاری مجموعه‌ای از گزارش‌های منظم منتشر می‌کند که در هر پست به معرفی یک زندانی بلندمدت، مرور پرونده قضایی، وضعیت نگهداری، دسترسی‌ها و نیازهای فوری او می‌پردازد.
خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در گزارش پیش رو به بررسی آخرین وضعیت سعید شاه‌قلعه پس از دو دهه حبس می‌پردازد.
کادر اطلاعات
▪️نام: سعید شاه‌قلعه
▪️سال بازداشت: ۱۳۷۹
▪️اتهام اعلام‌شده: «محاربه از طریق همکاری با سازمان مجاهدین خلق»
▪️حکم اولیه: اعدام
▪️حکم کنونی: حبس ابد (تبدیل‌شده با یک درجه تخفیف)
▪️محل‌های نگهداری: بند ۳۵۰ زندان اوین (تا ۱۳۸۷)، بند ۲۴۰ (انفرادی موقت در ۱۳۸۷)، انتقال به زندان ماهشهر (از ۱۳۸۷)، انتقال از زندان بوشهر به بند ۴ زندان قم (سال ۱۴۰۱ تا کنون)
▪️مرخصی/دسترسی‌ها: در سال‌های اخیر مرخصی گزارش نشده؛ دسترسی به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است.
▪️وضعیت فعلی: همچنان در حبس بلندمدت با حکم ابد، علی‌رغم تغییرات قانونی که می‌تواند امکان بازنگری یا تخفیف فراهم کند.
روایت پرونده و روند قضایی
سعید شاه‌قلعه در سال ۱۳۷۹ بازداشت شد و در دادگاه کیفری به اتهام «محاربه از طریق همکاری با سازمان مجاهدین خلق» ابتدا به اعدام محکوم شد و سپس حکم او با یک درجه تخفیف به حبس ابد تغییر یافت. این تغییر حکم، اگرچه از نظر شکلی از تشدید مجازات جلوگیری کرد، اما عملاً او را در زمرهٔ محکومانِ با حبسِ نامحدود زمانی قرار داد؛ وضعیتی که در عمل می‌تواند سالیان طولانی تداوم یابد و دسترسی فرد به سازوکارهای بازنگری را دشوار کند.
نکات کلیدی در روند:
▪️ اتهام امنیتی سنگین: برچسب «محاربه» در پرونده‌های سیاسی-امنیتی در ایران از سنگین‌ترین عناوین اتهامی است و معمولاً پیامدهای قضایی و اجرایی گسترده‌ای دارد.
▪️ تبدیل حکم: صدور حکم اعدام در ابتدا و سپس تبدیل به حبس ابد، هم وزن سنگین اتهام و هم امکان مداخله‌های قضاییِ بعدی را نشان می‌دهد، اما لزوماً به‌معنای رفع بی‌عدالتی‌های احتمالی در رسیدگی نیست.
▪️ تداوم حبس علی‌رغم تغییرات قانونی: با وجود تغییرات قانونی که امکان اعادهٔ دادرسی، تخفیف مجازات یا آزادی مشروط را در برخی پرونده‌ها فراهم می‌کند، شاه‌قلعه همچنان در زندان باقی مانده است.
وضعیت نگهداری و انتقال‌ها
در طول دوران حبس، او در زندان‌های مختلف نگهداری شده است. ابتدا در بند ۳۵۰ زندان اوین محبوس بود و در سال ۱۳۸۷، توسط مأموران زندان مورد ضرب‌وشتم قرار گرفت و برای مدتی به انفرادی بند ۲۴۰ منتقل شد. پس از پایان دورهٔ انفرادی همان سال، به زندان ماهشهر منتقل شد. وی پس از اعتراف اجباری به قطع همکاری با سازمان مجاهدین خلق در سال ۱۴۰۱ از زندان بوشهر به بند ۴ زندان قم منتقل شد. او از آن زمان تاکنون در این زندان محبوس است.
مشاهدات مرتبط با استانداردهای نگهداری
▪️ انتقال‌های پی‌درپی: جابه‌جایی بین بندها و زندان‌ها می‌تواند دسترسی به خانواده، وکیل و خدمات بهداشتی را مختل کند.
▪️ انفرادی به‌عنوان ابزار تنبیهی: انتقال به بند ۲۴۰ (انفرادی) در ۱۳۸۷ نشان‌دهندهٔ استفاده از انفرادی است که در استانداردهای بین‌المللی باید محدود، نظارت‌شده و استثنایی باشد.
▪️ تحمل خشونت در زندان: گزارش هایی در رابطه با ضرب‌وشتم فیزیکی وی در ۱۳۸۷ و همچنین اعتراف اجباری آقای شاه‌قلعه مبنی بر قطع همکاری با سازمان مجاهدین خلق، که تحت فشار روانی در سال ۱۴۰۱ از وی اخذ شده است، وجود دارد. این موارد ذکر شده از مصادیقی است که لزوم مستندسازی مستقل و پیگیری حقوقی را برجسته می‌کند.
دسترسی به خانواده، وکیل و مرخصی
در سال‌های اخیر، شاه‌قلعه مرخصی دریافت نکرده است و دسترسی او به خانواده و وکیل محدود گزارش شده است. محدودیت مزبور، علاوه بر آثار روانی و اجتماعی، می‌تواند حق دفاع مؤثر و پیگیری سازوکارهای اعادهٔ دادرسی را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.
مسیرهای حقوقی بالقوه (توصیه‌های عمومی)
۱. اعادهٔ دادرسی: بررسی وجود دلایل و مستندات جدید یا ایرادات ماهوی/شکلی در رأی.
۲. درخواست تخفیف یا تبدیل مجازات: در صورت فراهم‌بودن شرایط قانونی.
۳. آزادی مشروط/تعلیق اجرای مجازات: ارزیابی تحقق شروط قانونی (مدت سپری‌شده، حسن رفتار، وضعیت سلامت و…)، در صورت امکان.
۴. پیگیری حقوق نقض‌شده در دوران حبس: از جمله حق درمان، منع رفتار خشونت‌آمیز، حق ملاقات منظم و دسترسی مستمر به وکیل.
۵. مستندسازی و دادخواهی بین‌المللی: در صورت انسداد مسیرهای داخلی، بهره‌گیری از سازوکارهای گزارشگری و مکاتبات حقوق بشری.
خط زمانی خلاصه
▪️۱۳۷۹: بازداشت؛ اتهام «محاربه از طریق همکاری با سازمان مجاهدین خلق».
▪️حکم اولیه: اعدام؛ تبدیل‌شده به: حبس ابد.
▪️تا ۱۳۸۷: نگهداری در بند ۳۵۰ اوین.
▪️۱۳۸۷: ضرب‌وشتم گزارش‌شده؛ انتقال موقت به انفرادی بند ۲۴۰؛ سپس انتقال به زندان ماهشهر.
▪️۱۴۰۱:از زندان بوشهر به بند ۴ زندان قم منتقل شد.
▪️سال‌های اخیر: عدم اعطای مرخصی؛ دسترسی محدود به خانواده و وکیل.
▪️وضعیت امروز: تداوم حبس ابد علی‌رغم تغییرات قانونی بالقوه مؤثر بر بازنگری پرونده
